ကြၽန္ေတာ္က ေျပာခ်င္တာကေတာ့ ဒီဧရာ၀တီဟာ ႏုိင္ငံရဲ႕ သယံဇာတ၊ အသက္ေသြးေၾကာ၊ ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ အေလးထားရတဲ့၊ National Heritage လို႔ေျပာတာနဲ႔ မလုံေလာက္ပါဘူး။ ဧရာ၀တီျမစ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ျမစ္ႀကီး ၁၃ သြယ္မွာ ၁၉၈၀ တုန္းက ဧရာ၀တီျမစ္အပါအ၀င္ ျမစ္ႀကီးေတြမွာ သူ႔ရဲ႕ watershed ဆိုတဲ့ catchment area ဘယ္ေလာက္၊ ႏုန္းပို႔တာ ဘယ္ေလာက္ စသည္ျဖင့္ figure ေတြလည္း ရွိပါတယ္။ မေန႔က ေျပာသြားတာေတြ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ၿပီးေျပာရရင္ ငွက္အသင္းဥကၠ႒ ဦးစိုးညြန္႔က တစ္ေန႔တစ္ေန႔ကုိ ဧရာ၀တီျမစ္က ေရႊပိသာ ၃၀ ေလာက္ရတယ္။ ပိသာ ၃၀ ေလာက္ရတယ္ဆိုေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ေတြးတာ ဆင္းရဲသားေတြ တစ္ေန႔မွ ေရႊတစ္မူးသား၊ တစ္မတ္သားေလာက္ ၀မ္းစာအတြက္ ေရႊက်င္တာေလာက္ေတာ့ ခြင့္လြတ္ရမွာေပါ့ေလ။ အခုေတာ့ အဲဒီလိုမဟုတ္ဘဲနဲ႔ စက္ေတြနဲ႔၊ ယႏၲရားေတြနဲ႔ ေရႊေတြက်င္ၾက၊ ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ သယံဇာတေတြကို တျခားႏုိင္ငံက အရင္းရွင္ေတြက ထုတ္သြားၾကနဲ႔၊ ထုတ္သြားၾကတဲ့အခါမွာ သာမန္ေရႊက်င္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ကေတာ့ မာက်ဴရီေလးဘာေလး နည္းနည္းသုံးမွာေပါ့ေလ။ သဘာ၀၀န္းက်င္ေတာ့ ထိခုိက္ပါတယ္။ သူတို႔ကေတာ့ မာက်ဴရီေရာ ဆိုင္ယာႏိုက္ေရာ ဧရာ၀တီျမစ္ကို အႏၲရာယ္ ျဖစ္ေလာက္ေစတယ္။
ကြၽန္ေတာ္စဥ္းစားလိုက္တာက ဧရာ၀တီျမစ္ထဲမွာ ေရႊက်င္တာေတြ။ ျမစ္တစ္ေၾကာမွာ ဓာတ္ေျမၾသဇာစက္႐ုံေတြ ေဆာက္တယ္၊ စကၠဴစက္ေတြ ေဆာက္တယ္။ ဘိလပ္ေျမစက္႐ုံေတြ ေဆာက္တယ္။ စက္႐ုံေတြက စြန္႔ပစ္တဲ့ပစၥည္းေတြကို ဘာမွသဘာ၀၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ စံႏႈန္းဆိုတာမရွိဘူး၊ ျဖစ္သလို ထုတ္တယ္။ အဲဒါေတြဟာ အခုလို ပြင့္လင္းတဲ့၊ ဒီမိုကေရစီကို ဦးတည္ေနတဲ့ အစိုးရ ေက်းဇူးလည္း တင္ပါတယ္။ လြတ္လြတ္လပ္လပ္နဲ႔ ေျပာခြင့္ဆိုခြင့္ရလာၿပီ။ ေျပာဖို႔လည္း လိုပါတယ္။
ေရအားလွ်ပ္စစ္လုပ္တယ္ဆိုတာ hydropower အတြက္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ကို ေရာင္းစားတယ္။ ေရာင္းစားတာကေတာ့ စီးပြားေရးအရ မဖြံ႕ၿဖိဳးတဲ့ႏုိင္ငံမွာ လုပ္ရမွာပဲ။ ဒါေပမယ့္လည္း စီးပြားေရးလုပ္ငန္း လုပ္တဲ့ေနရာမွာ သူရဲ႕ source၊ dam တစ္ခုရဲ႕ အထက္မွာဆိုရင္ watershed ၊ ေရေ၀ေရလဲေဒသေပါ့၊ watershed က ဘယ္ေလာက္အထိ အေရးႀကီးသလဲဆိုရင္ biodiversity မွာ သစ္ခြက ၈၄၁ မ်ဳိးရွိတယ္။ ကမၻာမွာ အမ်ဳိး ၂၀၀ ေလာက္ပဲရွိတဲ့ သစ္ခြမ်ဳိးဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္တစ္ခုတည္းကို ၁၁၀ ေက်ာ္ရွိတယ္။ တိရစၦာန္ဆိုလည္း ပင္ဒါနီေတြ၊ က်ားဆိုလည္း ဟူးေကာင္းခ်ဳိင့္၀ွမ္းမွာ က်ားထိန္းသိမ္းေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ရွိတယ္။ ကာကြယ္ထားတဲ့ ဧရိယာအျဖစ္နဲ႔ ထိန္းတယ္။ Corridor အျဖစ္နဲ႔ထိန္းတယ္။ WCS က ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္က ေျပာတာေတာ့ ေျခာက္ေကာင္ပဲ က်န္ေတာ့တယ္တဲ့။ အဲဒီလို အျဖစ္မ်ဳိးေတြ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ထိန္းထိန္းသိမ္းသိမ္း လုပ္တယ္ဆိုတာလည္း စည္းနဲ႔ကမ္းနဲ႔ စနစ္တက်နဲ႔။ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ ျပည္သူလူထု၊ ေဒသကလူေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီးေတာ့ သူတို႔နဲ႔ conservation ဆိုၿပီးေတာ့ စိတ္ကူးယဥ္ထားတဲ့၊ အလွျပတဲ့ conservation မ်ဳိးမဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေဒသခံေတြနဲ႔ ဆက္စပ္တာ၊ အက်ဳိးျပဳတာ သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါမပါရင္ ဘာမွမျဖစ္ဘူး။
ေနာက္တစ္ခုက dam ရဲ႕အထက္ watershed ၊ ဒီ watershed ကလည္း သစ္ခြေတြ၊ အေကာင္ပေလာင္ေတြ၊ biodiversity။ Biodiversity နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ကခ်င္ျပည္နယ္ တစ္ခုလုံးဟာ watershed ဧရိယာသည္ ဟိမ၀ႏၲာ flora၊ fauna နဲ႔ မေလးရွား flora၊ fauna ဆက္စပ္တဲ့ ေနရာ၊ ဟိမ၀ႏၲာရဲ႕ သယံဇာတျဖစ္တဲ့ေတာေတြ၊ အေကာင္ေတြ၊ ငွက္ေတြ၊ အဲဒါေတြ ေတြ႕ရတယ္။ မေန႔က ေဒါက္တာေစာလြင္ (သစ္ခြပညာရွင္) နဲ႔ေတြ႕ေတာ့ ဒါက သစ္ခြေတြရဲ႕ ေနအိမ္ပဲတဲ့။ ထိုင္းမွာ သစ္ခြအတြက္ တစ္ႏွစ္ကို ေဒၚလာ သန္း ၁၀၀ ရတယ္။ ေနာက္ေလး၊ ငါးႏွစ္ ေနရင္ သန္း ၃၀၀၊ ၄၀၀ ရေအာင္ ႀကိဳးစားမယ္။ သူတို႔ origin ကေတာ့ ျမန္မာျပည္က။ ျမန္မာျပည္ကမ်ဳိးကို ပ်ဳိးတယ္။ ႏုိင္ငံျခားမ်ဳိးနဲ႔ စပ္တယ္။ ေရာင္းတယ္။
ဆည္ေျမာင္းပညာရွင္ တစ္ေယာက္ကေျပာတယ္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ တုန္းက ဟသၤာတလိုေနရာမ်ဳိးေရ ျမဳပ္မတတ္ျဖစ္သြားတယ္။ အဲဒါကို သူတို႔က ပညာရွင္အျမင္နဲ႔ ဒါေတြ သက္သာေအာင္ dam ေတြ ေဆာက္မယ္။ dam ေဆာက္တဲ့အတြက္ ေရႀကီးတာ ေလ်ာ့သြားမယ္တဲ့။ ဒါသူတို႔ အေတြး။ ကြၽန္ေတာ္က ေတြးတာကေတာ့ dam ေဆာက္ဖုိ႔မလိုဘူး။ ဒါေတြေလ်ာ့ေအာင္ watershed ကို ထိန္းရမွာ။ သစ္ေတာေရာ၊ ဆည္ေျမာင္းေရာ၊ စိုက္ပ်ဳိးေရာ၊ စက္မႈေရာ၊ သတၱဳတြင္းေရာ အားလုံး ၀န္ႀကီးဌာနအကုန္လုံး ေဒသခံေတြနဲ႔ပါ ထိန္းမယ္ဆိုရင္ ဒီေရႀကီးတာကို ထိန္းႏုိင္ပါတယ္။
ဒီလို biodiversity မ်ဳိးစုံၾကယ္၀တဲ့ေနရာ၊ ဒီေလာက္အေရးႀကီးတဲ့ ေနရာကို ႏုိင္ငံျခားသားေတြက ဘာေျပာသလဲဆိုေတာ့ မင္းတို႔ဟာ ကမၻာေပၚမွာ အင္မတန္ရွားတဲ့၊ ရွားပါးမ်ဳိးစိတ္ေတြရိွတဲ့ ဒီလိုေဒသကို မထိပါးဘဲထားတာ အေကာင္းဆုံးပဲတဲ့။ ကြၽန္ေတာ္ ရာႏႈန္းျပည့္ ေထာက္ခံပါတယ္။
အစိုးရေရာ ပညာရွင္ေတြေရာ သက္ဆိုင္ရာဌာနေတြေရာ အခ်ိန္မီ တုိင္းျပည္ကို မနစ္ျမဳပ္မီမွာ ထိန္းပါ။ ေတာေတြကို ထိန္းပါ။ တ႐ုတ္ျပည္က Three Gorges ဆည္ကို ကမၻာ့ဘဏ္က ေငြေခ်းဖို႔စဥ္းစားတာ ၁၀ ႏွစ္ၾကာတယ္။ အဲဒီေလာက္ ၁၀ ႏွစ္စဥ္းစားၿပီးမွ အခု ဒီဆည္လုပ္ခဲ့တာ ဟုတ္ခဲ့သလား၊ မဟုတ္ခဲ့ဘူးလား။ အမ်ားႀကီး ေျပာေနၾကၿပီ။ ေတာ္ေတာ္ ဒုကၡေရာက္ေနၾကၿပီ။ ျမစ္ေတြတခ်ဳိ႕ ေရမရွိေတာ့ဘူး။ ေကာ္လုိရာဒိုျမစ္ဆို ပင္လယ္ထဲကို မစီးေတာ့ဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တို႔က ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးကို ပင္လယ္ထဲကို မစီးေတာ့တာကုိ ၾကည့္ေနမလား။ မၾကားခ်င္ဘူး။ ဒီအစည္းအေ၀းသည္ ဒါမ်ဳိးေတြကို အခ်ိန္မီစဥ္းစားရမယ္။ အစိုးရကို ပညာရွင္ေတြက တင္ျပရမယ္။ ဒီေန႔ ပညာရွင္ေတြ စုံတယ္။ ဧရာ၀တီဟာ အမ်ဳိးသား အေမြအႏွစ္တင္မကဘူး၊ တစ္ကမၻာလုံးက တန္ဖိုးထားတဲ့ အေမြအႏွစ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
http://news-eleven.com/index.php?option=com_content&view=article&id=10264:-freda&catid=42:2009-11-10-07-36-59&Itemid=112
ကြၽန္ေတာ္စဥ္းစားလိုက္တာက ဧရာ၀တီျမစ္ထဲမွာ ေရႊက်င္တာေတြ။ ျမစ္တစ္ေၾကာမွာ ဓာတ္ေျမၾသဇာစက္႐ုံေတြ ေဆာက္တယ္၊ စကၠဴစက္ေတြ ေဆာက္တယ္။ ဘိလပ္ေျမစက္႐ုံေတြ ေဆာက္တယ္။ စက္႐ုံေတြက စြန္႔ပစ္တဲ့ပစၥည္းေတြကို ဘာမွသဘာ၀၀န္းက်င္ဆိုင္ရာ စံႏႈန္းဆိုတာမရွိဘူး၊ ျဖစ္သလို ထုတ္တယ္။ အဲဒါေတြဟာ အခုလို ပြင့္လင္းတဲ့၊ ဒီမိုကေရစီကို ဦးတည္ေနတဲ့ အစိုးရ ေက်းဇူးလည္း တင္ပါတယ္။ လြတ္လြတ္လပ္လပ္နဲ႔ ေျပာခြင့္ဆိုခြင့္ရလာၿပီ။ ေျပာဖို႔လည္း လိုပါတယ္။
ေရအားလွ်ပ္စစ္လုပ္တယ္ဆိုတာ hydropower အတြက္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ကို ေရာင္းစားတယ္။ ေရာင္းစားတာကေတာ့ စီးပြားေရးအရ မဖြံ႕ၿဖိဳးတဲ့ႏုိင္ငံမွာ လုပ္ရမွာပဲ။ ဒါေပမယ့္လည္း စီးပြားေရးလုပ္ငန္း လုပ္တဲ့ေနရာမွာ သူရဲ႕ source၊ dam တစ္ခုရဲ႕ အထက္မွာဆိုရင္ watershed ၊ ေရေ၀ေရလဲေဒသေပါ့၊ watershed က ဘယ္ေလာက္အထိ အေရးႀကီးသလဲဆိုရင္ biodiversity မွာ သစ္ခြက ၈၄၁ မ်ဳိးရွိတယ္။ ကမၻာမွာ အမ်ဳိး ၂၀၀ ေလာက္ပဲရွိတဲ့ သစ္ခြမ်ဳိးဟာ ကခ်င္ျပည္နယ္တစ္ခုတည္းကို ၁၁၀ ေက်ာ္ရွိတယ္။ တိရစၦာန္ဆိုလည္း ပင္ဒါနီေတြ၊ က်ားဆိုလည္း ဟူးေကာင္းခ်ဳိင့္၀ွမ္းမွာ က်ားထိန္းသိမ္းေရးနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ရွိတယ္။ ကာကြယ္ထားတဲ့ ဧရိယာအျဖစ္နဲ႔ ထိန္းတယ္။ Corridor အျဖစ္နဲ႔ထိန္းတယ္။ WCS က ပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္က ေျပာတာေတာ့ ေျခာက္ေကာင္ပဲ က်န္ေတာ့တယ္တဲ့။ အဲဒီလို အျဖစ္မ်ဳိးေတြ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ထိန္းထိန္းသိမ္းသိမ္း လုပ္တယ္ဆိုတာလည္း စည္းနဲ႔ကမ္းနဲ႔ စနစ္တက်နဲ႔။ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ ျပည္သူလူထု၊ ေဒသကလူေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီးေတာ့ သူတို႔နဲ႔ conservation ဆိုၿပီးေတာ့ စိတ္ကူးယဥ္ထားတဲ့၊ အလွျပတဲ့ conservation မ်ဳိးမဟုတ္ဘဲနဲ႔ ေဒသခံေတြနဲ႔ ဆက္စပ္တာ၊ အက်ဳိးျပဳတာ သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါမပါရင္ ဘာမွမျဖစ္ဘူး။
ေနာက္တစ္ခုက dam ရဲ႕အထက္ watershed ၊ ဒီ watershed ကလည္း သစ္ခြေတြ၊ အေကာင္ပေလာင္ေတြ၊ biodiversity။ Biodiversity နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ကခ်င္ျပည္နယ္ တစ္ခုလုံးဟာ watershed ဧရိယာသည္ ဟိမ၀ႏၲာ flora၊ fauna နဲ႔ မေလးရွား flora၊ fauna ဆက္စပ္တဲ့ ေနရာ၊ ဟိမ၀ႏၲာရဲ႕ သယံဇာတျဖစ္တဲ့ေတာေတြ၊ အေကာင္ေတြ၊ ငွက္ေတြ၊ အဲဒါေတြ ေတြ႕ရတယ္။ မေန႔က ေဒါက္တာေစာလြင္ (သစ္ခြပညာရွင္) နဲ႔ေတြ႕ေတာ့ ဒါက သစ္ခြေတြရဲ႕ ေနအိမ္ပဲတဲ့။ ထိုင္းမွာ သစ္ခြအတြက္ တစ္ႏွစ္ကို ေဒၚလာ သန္း ၁၀၀ ရတယ္။ ေနာက္ေလး၊ ငါးႏွစ္ ေနရင္ သန္း ၃၀၀၊ ၄၀၀ ရေအာင္ ႀကိဳးစားမယ္။ သူတို႔ origin ကေတာ့ ျမန္မာျပည္က။ ျမန္မာျပည္ကမ်ဳိးကို ပ်ဳိးတယ္။ ႏုိင္ငံျခားမ်ဳိးနဲ႔ စပ္တယ္။ ေရာင္းတယ္။
ဆည္ေျမာင္းပညာရွင္ တစ္ေယာက္ကေျပာတယ္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ တုန္းက ဟသၤာတလိုေနရာမ်ဳိးေရ ျမဳပ္မတတ္ျဖစ္သြားတယ္။ အဲဒါကို သူတို႔က ပညာရွင္အျမင္နဲ႔ ဒါေတြ သက္သာေအာင္ dam ေတြ ေဆာက္မယ္။ dam ေဆာက္တဲ့အတြက္ ေရႀကီးတာ ေလ်ာ့သြားမယ္တဲ့။ ဒါသူတို႔ အေတြး။ ကြၽန္ေတာ္က ေတြးတာကေတာ့ dam ေဆာက္ဖုိ႔မလိုဘူး။ ဒါေတြေလ်ာ့ေအာင္ watershed ကို ထိန္းရမွာ။ သစ္ေတာေရာ၊ ဆည္ေျမာင္းေရာ၊ စိုက္ပ်ဳိးေရာ၊ စက္မႈေရာ၊ သတၱဳတြင္းေရာ အားလုံး ၀န္ႀကီးဌာနအကုန္လုံး ေဒသခံေတြနဲ႔ပါ ထိန္းမယ္ဆိုရင္ ဒီေရႀကီးတာကို ထိန္းႏုိင္ပါတယ္။
ဒီလို biodiversity မ်ဳိးစုံၾကယ္၀တဲ့ေနရာ၊ ဒီေလာက္အေရးႀကီးတဲ့ ေနရာကို ႏုိင္ငံျခားသားေတြက ဘာေျပာသလဲဆိုေတာ့ မင္းတို႔ဟာ ကမၻာေပၚမွာ အင္မတန္ရွားတဲ့၊ ရွားပါးမ်ဳိးစိတ္ေတြရိွတဲ့ ဒီလိုေဒသကို မထိပါးဘဲထားတာ အေကာင္းဆုံးပဲတဲ့။ ကြၽန္ေတာ္ ရာႏႈန္းျပည့္ ေထာက္ခံပါတယ္။
အစိုးရေရာ ပညာရွင္ေတြေရာ သက္ဆိုင္ရာဌာနေတြေရာ အခ်ိန္မီ တုိင္းျပည္ကို မနစ္ျမဳပ္မီမွာ ထိန္းပါ။ ေတာေတြကို ထိန္းပါ။ တ႐ုတ္ျပည္က Three Gorges ဆည္ကို ကမၻာ့ဘဏ္က ေငြေခ်းဖို႔စဥ္းစားတာ ၁၀ ႏွစ္ၾကာတယ္။ အဲဒီေလာက္ ၁၀ ႏွစ္စဥ္းစားၿပီးမွ အခု ဒီဆည္လုပ္ခဲ့တာ ဟုတ္ခဲ့သလား၊ မဟုတ္ခဲ့ဘူးလား။ အမ်ားႀကီး ေျပာေနၾကၿပီ။ ေတာ္ေတာ္ ဒုကၡေရာက္ေနၾကၿပီ။ ျမစ္ေတြတခ်ဳိ႕ ေရမရွိေတာ့ဘူး။ ေကာ္လုိရာဒိုျမစ္ဆို ပင္လယ္ထဲကို မစီးေတာ့ဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တို႔က ဧရာ၀တီျမစ္ႀကီးကို ပင္လယ္ထဲကို မစီးေတာ့တာကုိ ၾကည့္ေနမလား။ မၾကားခ်င္ဘူး။ ဒီအစည္းအေ၀းသည္ ဒါမ်ဳိးေတြကို အခ်ိန္မီစဥ္းစားရမယ္။ အစိုးရကို ပညာရွင္ေတြက တင္ျပရမယ္။ ဒီေန႔ ပညာရွင္ေတြ စုံတယ္။ ဧရာ၀တီဟာ အမ်ဳိးသား အေမြအႏွစ္တင္မကဘူး၊ တစ္ကမၻာလုံးက တန္ဖိုးထားတဲ့ အေမြအႏွစ္လည္း ျဖစ္ပါတယ္။
http://news-eleven.com/index.php?option=com_content&view=article&id=10264:-freda&catid=42:2009-11-10-07-36-59&Itemid=112
